Czym jest dylatacja? 

Dylatacja to jeden z najczęściej pomijanych, lecz absolutnie kluczowych elementów każdej poważnej konstrukcji budowlanej. Wiele osób, szczególnie przy remontach domowych czy wykonywaniu posadzek, traktuje dylatacje jako drugorzędny szczegół, który można pominąć lub wykonać „tak sobie”. Tymczasem prawidłowo zaprojektowana i wykonana szczelina dylatacyjna to różnica między trwałą, bezproblemową podłogą a całą katastrofą konstruktywną pełną pęknięć, rys i uszkodzeń. 

Pamiętaj! 

Bez względu na to, czy pracujesz z betonem, płytkami ceramicznymi, drewnem czy żywicą epoksydową, dylatacja stanowi nieodzowny element, który pozwala materiałom pracować zgodnie z ich naturą. 

Poznaj definicję dylatacji 

Dylatacja to celowo utworzona szczelina lub przerwa w konstrukcji budowlanej, którą projektuje się i wykonuje przed, podczas lub bezpośrednio po ukończeniu wylewki czy innego elementu budowli. Termin ten pochodzi z języka łacińskiego i dosłownie oznacza „rozszerzanie się” lub „poszerzanie”. W praktyce budowlanej dylatacja pełni funkcję sprężystego bufora, który pozwala na kontrolowane, niezauważalne ruchy materiałów budowlanych bez powstawania pęknięć czy innych uszkodzeń.

Każdy materiał budowlany – czy to beton, drewno, metale czy nawet ceramika – reaguje na zmiany warunków otoczenia. Pod wpływem wahań temperatury materiały się rozszerzają, a kiedy temperatura spada, kurczą się z powrotem. Beton podczas procesu twardnienia utraci część wody zawartej w mieszance, co powoduje naturalny skurcz materiału.  

Dlaczego stosuje się dylatacje w budownictwie?

Dylatacje stosuje się w budownictwie z jednego fundamentalnego powodu: aby chronić konstrukcję przed niekontrolowanym pękaniem. Jednak konsekwencje braku dylatacji idą znacznie głębiej niż tylko estetyka powierzchni. Beton, mimo swojej reputacji solidnego materiału, jest podatny na odkształcenia termiczne i skurczowe, które powodują powstanie wewnętrznych naprężeń. Bez odpowiednich dylatacji naprężenia te rosną bez kontroli, aż wreszcie materiał nie wytrzymuje i pęka w najsłabszych punktach.  

Warto wiedzieć! 

W halach magazynowych czy zakładach przemysłowych, gdzie posadzka musi wytrzymywać ciężkie obciążenia, dynamiczne ruchy maszyn i zmienne warunki termiczne, brak dylatacji jest niemal pewnością porażki. W takich warunkach posadzka bez dylatacji może wykazywać pęknięcia już po kilku miesiącach intensywnego użytkowania. 

Rodzaje dylatacji i ich zastosowanie

Dylatacje nie są jednolite,  istnieje kilka wyraźnie różniących się typów, z których każdy ma specyficzne zastosowanie i cel. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla prawidłowego projektowania i wykonania powierzchni.  

1. Dylatacje termiczne kompensują odkształcenia materiałów spowodowane zmianami temperatury. W budynkach wyposażonych w ogrzewanie podłogowe, na zewnętrznych elewacjach narażonych na bezpośrednie promieniowanie słoneczne czy w halach produkcyjnych z wewnątrz wysokimi temperaturami, dylatacje termiczne są obowiązkowe. 
2. Dylatacje skurczowe, zwane także technologicznymi, mają za zadanie kompensować naturalny skurcz betonu podczas jego twardnienia. Jest to szczególnie istotne w pierwszych dniach i tygodniach po wylaniu wylewki, kiedy procesy chemiczne powodują ubytek objętości. Te dylatacje wykonuje się gęściej niż termiczne – typowy rozstaw wynosi od 4 do 6 metrów w halach przemysłowych, a dla posadzek betonowych ogólnie przyjmuje się zasadę, że odległość między dylatacjami powinna wynosić około 25–35 razy grubość płyty. 
3. Dylatacje konstrukcyjne oddzielają fragmenty budowli, które stanowią oddzielne całości statyczne. Zastosowanie tego typu dylatacji jest niezbędne przy zmianie sposobu posadowienia, zmianie układu konstrukcyjnego czy znacznych różnicach w obciążeniach między segmentami budynku. 

Materiały wykorzystywane do wypełniania dylatacji

Wybór materiału do wypełnienia dylatacji jest krytycznie ważny dla długoterminowego powodzenia całej koncepcji. Istnieje kilka głównych kategorii materiałów, z których każda ma swoje zalety i ograniczenia.

Sznury dylatacyjne z pianki polietylenowej (PE)

Sznury dylatacyjne z pianki polietylenowej (PE) to najczęściej stosowane systemu podpierające dla materiałów uszczelniających. Wykonane ze spienionego polietylenu o strukturze zamkniętej, działają jako ogranicznik głębokości oraz eliminują tzw. trzecią krawędź przyczepności. 

Uszczelniacze poliuretanowe

Uszczelniacze poliuretanowe to elastyczne, jednoskładnikowe masy, które po nałożeniu tworzą elastyczną spoinę. Charakteryzują się wysoką wytrzymałością, elastycznością po utwardzeniu, odpornością na warunki atmosferyczne, wilgoć, drgania i rozpuszczalniki.

Uszczelniacze silikonowe

Uszczelniacze silikonowe oferują doskonałą odporność na warunki atmosferyczne i UV, ale charakteryzują się mniejszą elastycznością niż poliuretanowe. Stosuje się je raczej w aplikacjach zewnętrznych czy tam, gdzie priorytetem jest odporność na słońce i deszcz niż dynamiczne pracy materiału. 

Żywice epoksydowe lub poliuretanowe

Żywice epoksydowe lub żywice poliuretanowe, wzbogacane o piasek kwarcowy i dodatki elastyczności, są stosowane do specjalistycznych aplikacji, szczególnie w posadzkach epoksydowych czy przemysłowych. Jednak warto pamiętać, że sama żywica epoksydowa bez dodatku elastyczności nie jest materiałem odpowiednim do dylatacji, ponieważ nie potrafi rozprawiać naprężeń.  

Jak prawidłowo wykonać dylatację w posadzce?

Prawidłowe wykonanie dylatacji wymaga zaplanowania jeszcze na etapie projektowania, a następnie starannej realizacji w zgodzie z technologią budowlaną. Pierwszy krok to właściwe zaprojektowanie rozmieszczenia dylatacji. Przygotowanie terenu rozpoczyna się od demontażu już istniejących systemów i czyszczenia powierzchni. Należy usunąć wszelkie zanieczyszczenia, kurz, czyli wszystko to, co mogłoby osłabić przyczepność materiałów uszczelniających. Profesjonalne czyszczenie strumieniowo-ściernym oraz przedmuchanie sprężonym powietrzem znacząco zwiększa szansę powodzenia.

Markowanie dylatacji powinno być wykonane precyzyjnie. Dylatacje obwodowe oznacza się, zaznaczając wyraźnie linię przy wszystkich ścianach i słupach budynku. Dylatacje pośrednie naznacza się linią, którą następnie nacina się przy pomocy pilarki tarczowej lub frezarki zaraz po utwardzeniu się wylewki, zwykle po 24-48 godzinach. Szerokość nacięcia dylatacyjnego powinna wynosić od 6 do 10 milimetrów dla dylatacji pośrednich.